 |
Μικρός καταρράκτης στο "Πιργιόν".
Τα νερά του κινούσαν το νεροπρίονο. |
O Γέρμας (πρώην. Λοσνίτσα) του νομού
Καστοριάς ήταν κατά τον 19ο αιώνα μία δυναμική κοινότητα 800 – 1.000
κατοίκων, περίπου. Το οικονομικό και πολιτιστικό επίπεδο τού χωριού ήταν αρκετά
υψηλό, καθότι συνόρευε με τις τότε αναπτυγμένες κωμοπόλεις τής Κλεισούρας,
Βλάστης και Βογατσικού, και γειτνίαζε με τις λαμπρές πόλεις της Καστοριάς και
Σιάτιστας.
Οι εύποροι κάτοικοι
των προαναφερόμενων κωμοπόλεων και πόλεων έκτιζαν, κατά τον εν λόγω αιώνα,
μεγάλες αρχοντικές οικίες και προμηθεύονταν για τούτο σημαντικές
ποσότητες οικοδομήσιμης ξυλείας, όπως κολόνες, δοκάρια, σανίδες κ.λ.π. Την ξυλεία
αυτή την αναζητούσαν και την έπαιρναν από τα πυκνά δάση βελανιδιάς, πεύκου και
οξιάς, που φύονταν στα κοντινά τους ψηλά βουνά Βίτσι, Γράμμος, Μουρίκι, Άσκιο
κ. ά.
Οι Γερμανιώτες
εκείνης της εποχής πληροφορήθηκαν την αυξημένη ζήτηση και χρήση οικοδομήσιμης
ξυλείας απ’ τους νοικοκυραίους της Δυτικής Μακεδονίας και σκέφτηκαν να
εκμεταλλευτούν προς όφελος του χωριού τους τα πυκνά δάση οξιάς του Μουρικιού. Για
τον σκοπό αυτόν προσκάλεσαν στον Γέρμα απ’ το χωριό Καταφύγι Πιερίων μερικούς
επαγγελματίες ξυλοκόπους – “σαντάδες” (: σανιδάδες) και τους ζήτησαν να
εγκαταστήσουν ένα νεροπρίονο σε κατάλληλη περιοχή τού υπόψη βουνού και να παράγουν
μ’ αυτό δοκάρια και σανίδες από δέντρα οξιάς. Κι έτσι έγινε. Οι “σαντάδες” αυτοί
κατασκεύασαν ένα νεροπρίονο δίπλα στο ρέμα του Μουρικιού και παρήγαν
οικοδομήσιμη ξυλεία, την οποία οι κάτοικοι του Γέρμα μετέφεραν με υποζύγια και
πωλούσαν στην Καστοριά και σε όλα τα χωριά τής περιφέρειάς της. Το εν λόγω
νεροπρίονο λειτούργησε επιτυχώς επί αρκετά χρόνια στην αναφερόμενη τοποθεσία
του Μουρικιού, η οποία έκτοτε φέρει εξ’ αυτού του γεγονότος την ονομασία «Πιργιόν’»,
που σημαίνει «πριόνι» στο Γερμανιώτικο γλωσσικό ιδίωμα.
 |
| Το βουνό Μουρίκι (υψ. 1703 μ.) χιονισμένο. |
Οι προαναφερόμενοι Καταφυγιώτες
“σαντάδες” συνήθιζαν κατά τις ώρες της επίπονης εργασίας τους να δένουν στον
αυχένα τους ένα τριγωνικό μαντήλι, για ν’ απορροφά τον ιδρώτα τους και να τους
προφυλάγει από τον θερινό ήλιο. Αυτήν την ωφέλιμη συνήθεια την ακολούθησαν οι τότε
κάτοικοι του Γέρμα και μάλιστα μερικοί απόγονοί τους την τηρούν μέχρι τώρα. Έτσι,
όταν ένας Γερμανιώτης ιδεί σήμερα κάποιον συγχωριανό του να έχει μαντήλι δεμένο
στον αυχένα του τον λέει περιπαιχτικά: «Βλέπω, έδεσες μαντήλι στον σβέρκο σου,
σαν να είσαι σαντάς».
Γιώργος Τ. Αλεξίου
ΕΠΙΜΕΤΡΟ
Περιγραφή νεροπρίονου
«Οι παλαιοί
κάτοικοι των ορεινών χωριών της πατρίδας μας, όταν ήθελαν να δημιουργήσουν
ξυλεία κατάλληλη για οικοδομική χρήση, κατασκεύαζαν και χρησιμοποιούσαν το
υδροπρίονο - νεροπρίονο. Το νερό που κινούσε το αναφερόμενο πριόνι το έφερναν
με ξύλινα «αυλάκια» που τα ονόμαζαν καρούτια και με αυτά το κατεύθυναν στο
σημείο που ήθελαν. Εκεί το νερό έπεφτε με ορμή και κινούσε τον «κουτσό» (ή
«στριφτό»), ένα χοντρό ξύλο που πάνω του ήταν στερεωμένο ένα τελάρο (ή
«αργαλειός» όπως αλλιώς ονομαζόταν το πλαίσιο αυτό). Πάνω στο τελάρο ήταν
στερεωμένο το πριόνι που έκανε κατακόρυφη κίνηση. Έτσι το νεροπρίονο
εκμεταλλευόμενο τη δύναμη των νερών κινούσε τις οδοντωτές λάμες που έσχιζαν τον
κορμό του δέντρου.
 |
| Το μέρος όπου βρισκόταν το νεροπρίονο. |
|
|
Ο κορμός του
δέντρου ήταν τοποθετημένος πάνω στον λεγόμενο «αραμπά», μια ξύλινη
βάση που και αυτή δούλευε με τη βοήθεια του νερού. Με τον «αραμπά» ο κορμός του
δέντρου έφτανε στο πριόνι όπου και σκιζόταν σε κομμάτια διαφόρων διαστάσεων, τα
οποία χρησιμοποιούνταν για την κατασκευή πατωμάτων, ταβανιών, κουφωμάτων κ.ά.».
(Το κείμενο του Επίμετρου ελήφθη απ’ τον Ιστότοπο «Άπειρος Γαία»).
