Συστάδα σκλήθρων στον Γέρμα Καστοριάς

Η συστάδα των σκλήθρων (δεξιά)

Ο σύγχρονος δρόμος που συνδέει τον Γέρμα με την Κορησό, μήκους 9 χιλιομέτρων, διέρχεται μέσα από πανέμορφα φυσικά τοπία, που μαγεύουν τον διαβάτη και τον ταξιδευτή. Στη μία πλευρά του, ο δρόμος αυτός, έχει τις ομαλές πλαγιές του βουνού «Αμάραντος», ενώ στην άλλη (έχει) το ειδυλλιακό ρέμα της «Κρανιάς», με τους πολυάριθμους μικρούς καταρράκτες, τους πυκνούς θάμνους και τη μοναδική συστάδα σκλήθρων.



Σκλήθρα. Οι κορμοί τους.



Η αναφερόμενη δασική συστάδα βρίσκεται «επί των πηγών» του εν λόγω ρέματος, στην περιοχή "Ράχη Κορησού", και αποτελείται από μερικές εκατοντάδες μικρών και μεγάλων σκλήθρων. Οι Γερμανιώτες και λοιποί φυσιολάτρες που διέρχονται, εποχούμενοι ή πεζή, από τον διπλανό της δρόμο, στέκονται εκεί επί αρκετή ώρα, παρατηρούν με προσοχή τους ψηλούς κι ευθυτενείς κορμούς των σκλήθρων και θαυμάζουν το δασύ και βαθυπράσινο φύλλωμά τους.

Ακολούθως παρουσιάζονται ορισμένα βασικά στοιχεία για το δέντρο Σκλήθρο, που ελήφθησαν απ’ το Διαδίκτυο:

Το Σκλήθρο (Alnus glutinosa L) είναι δέντρο φυλλοβόλο, υγρόφιλο, ημισκιόφυτο και καλύπτει πολλά ρέματα συνεχούς ή εποχιακής ροής. Δημιουργεί επιμήκεις δασικές συστάδες, μήκους πολλών εκατοντάδων μέτρων. Προτιμά μέτρια και βαριά εδάφη, πλούσια σε οργανική ύλη. Μπορεί να αναπτυχθεί ακόμη και σε πολύ βαριά και φτωχά σε άζωτο εδάφη αρκεί να υπάρχει μεγάλη υγρασία. Ο κορμός του είναι σκουροπράσινος και φθάνει σε ύψος τα 25 μ. και η κόμη του αραιή με διάμετρο τα 15 μ. Τα φύλλα του είναι στρογγυλωπά, με παρυφές διπλά πριονωτές (4- 10 εκ. ).

Κλαδιά σκλήθρου με φύλλα άνθη και καρπούς.

Είναι φυτό μόνοικο. Τα άνθη του είναι πράσινα ή κοκκινωπά σε ιούλους. Ανθίζει Μάρτιο και Απρίλιο. Τα αρσενικά άνθη εμφανίζονται και το προηγούμενο θέρος. Η επικονίαση γίνεται με τον άνεμο. Ο καρπός του σχηματίζει μεικτούς ωοειδείς κωνίσκους, μικρότερους από 2 εκ., που στην αρχή είναι σταχτοπράσινοι και στη συνέχεια σκουρότεροι. Διατηρούνται στο δένδρο ολόκληρο το χειμώνα. Οι σπόροι τους ωριμάζουν απ' το Σεπτέμβριο έως και το Νοέμβριο.

Ο φλοιός του έχει πολλά χημικά στοιχεία που χρησιμοποιούνται στην ιατρική (: καθαρκτικά, αντιεμετικά, αιμοστατικά). Περιέχει επίσης μία μαύρη δεψική ουσία, που είναι κατάλληλη για τη βαφή υφασμάτων και δερμάτων.

Άνθη (τα επιμήκη) και καρποί σκλήθρου.

'Ωριμοι καρποί σκλήθρου.

Χειμωνιάτικα αχλάδια στον Γέρμα Καστοριάς.

Ποικιλίες: Χειμωνιάτ’κα, Ζίμουρβα, Σιούμσιουλα, σταφυλαρμόγκορτσα.

Κλαδίσκος με φύλλα και άνθη Ζιμουρβιάς.
Στο βάθος ο Γέρμας.

Οι κάτοικοι του Γέρμα Καστοριάς καλλιεργούσαν και καλλιεργούν στα ημιορεινά κτήματά τους πολλά δέντρα αχλαδιάς, τα οποία ανήκουν σε διάφορες ποικιλίες. Οι περισσότερες απ’ τις εν λόγω ποικιλίες παράγουν καρπούς που ωριμάζουν κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και γι’ αυτό ονομάζονται καλοκαιρινές, ενώ υπάρχουν και τέσσερις που λέγονται χειμερινές, διότι τ’ αχλάδια τους «φτάνουν», «γίνονται» (: ωριμάζουν) και καταναλώνονται κατά την περίοδο της βαρυχειμωνιάς.



Κλαδί Ζιμουρβιάς.

Οι  αχλαδιές των χειμερινών ποικιλιών είναι γνωστές στους Γερμανιώτες με τις εξής ανάλογες και παράξενες ονομασίες: α) Χειμωνιάτ’κις, β) Ζιμουρβιές, γ) Σιουμσιουλιές και δ) Σταφυλαρμογκορτσιές. Τ’ αχλάδια αυτών των ποικιλιών (: χειμωνιάτ’κα, ζίμουρβα, σιούμσιουλα και σταφυλαρμόγκορτσα, αντίστοιχα) είναι πολύ σκληρά και στυφά και τρώγονται μόνον αφού μαυρίσουν και γίνουν «ζιούλες». Για να συμβεί αυτό, οι χωρικοί τα συλλέγουν και τα κρεμούν απ’ το κοτσάνι στα κελάρια τους έως τους μήνες Δεκέμβριο – Φεβρουάριο.

Απ’ την αναφερόμενη διαδικασία συντήρησης και ωρίμανσης των χειμωνιάτικων αχλαδιών εξαιρούνται μόνο τα λεγόμενα σταφυλαρμόγκορτσα. Τ’ αχλάδια αυτά τα τοποθετούν (τα τοποθετούσαν παλαιότερα) μαζί με σιναπόσπορο μέσα σε ένα πήλινο κιούπι, που ήταν γεμάτο με νερό. Απ’ εκεί τα βγάζουν και τα τρώνε κατά τις εορταστικές ημέρες των Χριστουγέννων και τις Πρωτοχρονιάς, μαζί με σταφυλαρμιά (: τσαμπιά σταφυλιών που εμβαπτίζονται και διατηρούνται μέσα σε δοχεία γεμάτα με νερό και σιναπόσπορο).



Κλαδί σιουμσιουλιάς
με σιούμσιουλο.

Σημειωτέον, ότι στα παλαιά τα χρόνια δεν υπήρχαν ψυγεία κι ως εκ τούτου δεν ήταν δυνατόν να διατηρηθούν τα καλοκαιρινά αχλάδια πέραν του θέρους. Επομένως, τα χειμερινά αχλάδια ήταν τα μόνα που υπήρχαν και καταναλώνονταν κατά τους χειμερινούς μήνες και γι’ αυτό οι άνθρωποι τα εκτιμούσαν πολύ.

Κλαδίσκος Σιουμσιουλιάς και σιούμσιουλο.

Κάτω καλοκαιρινό αχλάδι
κι επάνω χειμερινό (σιούμσιουλο)

Αριστερά "χειμωνιάτ'κο" αχλάδι
και δεξιά σιούμσιουλο.

Θάμνος με εξωτικούς καρπούς στην ύπαιθρο του Γέρμα

Εξωτικοί καρποί του θεματικού φυτού.

Το όμορφο χωριό «Ο Γέρμας» βρίσκεται κτισμένο σε μια ορεινή περιοχή του Νομού Καστοριάς, η οποία περιλαμβάνει καλλιεργημένους αγρούς, καταπράσινα λιβάδια, εκτεταμένους βοσκότοπους, και δάση και συστάδες διαφόρων φυλλοβόλων δέντρων και θάμνων. Ένας απ’ τους εν λόγω θάμνους είναι και αυτός που εξετάζεται παρακάτω, ο οποίος παράγει κατά το Φθινόπωρο ωραιότατους καρπούς, που όμως δεν είναι εδώδιμοι (τους τρώνε μόνον τα πουλιά).



Το εξεταζόμενο φυτό επάνω από
 αγκαθιές στην περιοχή "Κοκκινονέρι".



Ο εξεταζόμενος θάμνος δεν φέρει όνομα στον Γέρμα (είναι ανώνυμος). Το ύψος του φθάνει τα 2 – 2,5 μ.. Φυτρώνει συνήθως σε φράχτες και σε μεσαριές αγρών. Ο κορμός και οι κλαδίσκοι του είναι σχετικώς λεπτοί, έχουν δε λευκοπράσινο φλοιό με 3 – 4 κατακόρυφες ραβδώσεις. Τα φύλλα του είναι ωοειδή κι έχουν χρώμα βαθυπράσινο κατά την Άνοιξη και το Καλοκαίρι, και κοκκινωπό κατά το Φθινόπωρο. Τα άνθη του βγαίνουν την περίοδο Απριλίου – Μαΐου στην κορυφή των κλαδίσκων, είναι πολυπληθή κι έχουν τη μορφή διχότομης ταξιανθίας. Καρπίζει κατά τους μήνες Σεπτέμβριο και Οκτώβριο. Οι καρποί του είναι μικρές, σφαιρικές και τετραμερείς κάψες, με έντονο ερυθρό χρώμα. Μέσα σ’ αυτές τις κάψες, οι οποίες μοιάζουν με χοντρά ρεβίθια, βρίσκονται 4 – 5 σπόροι, που έχουν τη μορφή φασολιού και γλυκό πορτοκαλί χρωματισμό.

Σπασμένο φυτό
στην άκρη αγροτικού δρόμου.

Η εμφάνιση του αναφερόμενου θάμνου στην ύπαιθρο του Γέρμα, και όπου αλλού αυτός ευδοκιμεί, είναι κοινή (όχι εντυπωσιακή) κατά τη διάρκεια της Άνοιξης και του Καλοκαιριού, είναι όμως ξεχωριστή και άκρως ελκυστική κατά την εποχή της καρποφορίας του. Τότε, οι καλαίσθητοι Γερμανιώτες επισκέπτονται την ύπαιθρο του χωριού τους, εντοπίζουν αμέσως το περιγραφόμενο φυτό και θαυμάζουν την ομορφιά των καρπών του.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ
Από τον κ. Δήμο Δημάκη έλαβα την παρακάτω επιστολή, για την επιστημονική ονομασία του παρουσιαζόμενου θάμνου.
"Κύριε Αλεξίου καλησπέρα,
εντελώς τυχαία, για κάτι άλλο που έψαχνα, βρέθηκα στο Blog σας. Πολύ ωραία δουλειά, συγχαρητήρια!
Αφού το ξεφύλλισα για λίγο έπεσα και στο παραπάνω θέμα σας για τον άγνωστο θάμνο.
Επειδή δεν έχω λογαριασμό στο Google για να γράψω σχόλιο στην Ιστοσελίδα, το γράφω εδώ.
Ο θάμνος αυτός ονομάζεται Euonymus europaea, Ευώνυμο, Ευ=καλό και όνομα, όμως προσοχή, μην σας γελάει το όνομα,
όλα τα μέρη του και περισσότερο οι σπόροι είναι δηλητηριώδες, τόσο για τους ανθρώπους όσο και για πολλά ζώα
αλλά περισσότερο για τα μικρά παιδιά, 30 - 40 καρποί είναι θανατηφόροι!"
Φιλικά από Γερμανία
Δήμος Δημάκης



Κλαδίσκος με φύλλα και καρπούς



Κάψες καρπών και σπόροι τους