Οι καστανιές του Γέρμα Καστοριάς και η φετινή (έτ. 2013) συγκομιδή των καρπών τους.

Κάστανα μαζεμένα σε κουβά.

Το ορεινό χωριό «Ο Γέρμας» Καστοριάς κατέχει και διαχειρίζεται μία εκτεταμένη εδαφική έκταση, στην οποία αυτοφύονται αναρίθμητα δέντρα ποικίλων ειδών, εκτός του είδους της καστανιάς! Εκ του λόγου τούτου, στο αναφερόμενο χωριό έως το 1935 (;) δεν υπήρχε ούτε μία (!) καστανιά. Κατά το έτος αυτό, ένας προοδευτικός αγρότης και άριστος πατριώτης, ο αείμνηστος Ζήσης Πανές, ο αποκαλούμενος Μύταλας, φύτεψε την πρώτη καστανιά τού Γέρμα σε ένα κτήμα του που βρισκόταν στην περιοχή «Του Στυλ’ ο λάκκος».

Αρκετά χρόνια αργότερα, κατά τη δεκαετία του 1970, ο αείμνηστος Τριαντάφυλλος Αλεξίου (+ 2006) φύτεψε αρκετές καστανιές, περί τις 20 με 30, ολόγυρα στο αμπέλι του, που βρίσκεται στο βουνό Πάσχος. Οι καστανιές αυτές αναπτύχθηκαν αρκετά και σήμερα αποτελούν ένα όμορφο και καρπερό καστανόδασος.

Καρποφόρα καστανιά στον Πάσχο.

Ένα άλλο κτήμα με πολλές καστανιές υπάρχει σε πλαγιά του όρους «Μακρυβούνι» του Γέρμα. Τις καστανιές αυτές τις φύτεψε περί το έτος 1995 ο δραστήριος δάσκαλος Τάσιος Τζούνας κι έκτοτε αναπτύσσονται κανονικά και αποτελούν στολίδι της περιοχής.

Όλες οι προαναφερόμενες καστανιές του Γέρμα καρπίζουν εκλεκτά κάστανα, τα οποία ωριμάζουν κάθε χρόνο περί τα τέλη Σεπτεμβρίου – αρχές Οκτωβρίου. Κατ’ αυτό το χρονικό διάστημα, οι ιδιοκτήτες των δέντρων καστανιάς μεταβαίνουν σε αυτά κρατώντας «ούρους» (: είναι ξύλινα ραβδιά μήκους 4 – 5 μέτρων), χοντρά γάντια και τσουβάλια. Όταν φθάσουν εκεί «τσιολνούν» (ραβδίζουν) τις καστανιές με τους ούρους, μαζεύουν με γαντοφορεμένα χέρια τα πεσμένα κάστανα, τα συγκεντρώνουν σε τσουβάλια και κατόπιν τα μεταφέρουν στις οικίες τους.

Την παραπάνω διαδικασία συγκομιδής των καρπών από τις καστανιές τους, που βρίσκονται στο βουνό Πάσχος, ακολούθησαν τη Δευτέρα 30 Σεπτεμβρίου 2013 και οι αδελφοί Γιώργος και Κώστας Τ. Αλεξίου. Φωτογραφίες απ’ αυτήν την καστανοσυγκομιδή συνοδεύουν το παρόν κείμενο.

(Γιώργος Αλεξίου)

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

Κάστανα. Ποίημα Στέφανου Δάφνη.

«…Σε ένα δημοτικό λιανοτράγουδο διαβάζουμε ότι το κάστανο θέλει κρασί και το καρύδι μέλι, και το κορίτσι φίλημα πουρνό και μεσημέρι. Πολύ συχνό είναι στη λογοτεχνία και το μοτίβο της παρέας των φίλων που περνούν τα χειμωνιάτικα βράδια με κρασί και κάστανα στη θράκα. Χαρακτηριστικό είναι το ποίημα «Ψυχής ιατρείον» του Στέφανου Δάφνη, απ’ όπου ξεχωρίζω τους στίχους:

Γυναίκα, λέω να βάλουμε κι ένα βαρέλι με κρασί,

που το χειμώνα θα ’ρχονται κι οι φίλοι μας να πιούνε.

(…)

Τη νύχτα, που τα κούτσουρα θα καίν’ στο παραγώνι,

τα κάστανα θα ψήνονται στη θράκα από τη χώρα,

με ρούχα ογρά, που θα μυρίζουν άνεμο και χιόνι,

θάρχονται οι φίλοι μας πιστοί, καλόβολοι, όπως τώρα.

Ζέστη, κρασί, φίλοι, και ψημένα κάστανα. Ναι, έτσι θεραπεύεται η ψυχή».

(Ελήφθη απ’ το Διαδίκτυο)

Κλαδίσκος καστανιάς με κάστανα.

Ο αείμνηστος Ζήσης Πανές (+1967;)

Δύο "ούροι" στην καστανιά.

Κάστανα και μανιτάρι του Γέρμα.

"Τσιολισμένα" κάστανα.

Η καστανιά στο "Στέκι αναψυχής" του βουνού Πάσχος.

Συλλεγέντα κάστανα.

Πανέμορφα κυκλάμινα της περιοχής.

Η παλαιότερη καστανιά του Πάσχου. Έτος φυτ. 1970.

Οι κρανιές και η συγκομιδή των καρπών τους στον Γέρμα Καστοριάς. Σεπτέμβριος 2013.

Κράνα περιοχής Γέρμα.

Το γνωστό φυτό «η κρανιά» υπάρχει σε μεγάλους αριθμούς κι ευδοκιμεί ιδιαίτερα (και) στο χωριό «ο Γέρμας» Καστοριάς. Τα εκεί ευρισκόμενα μικρά δένδρα και οι θάμνοι του παράγουν κάθε χρόνο ικανοποιητικές ποσότητες καρπών, που λέγονται κράνα και που είναι λίαν αγαπητοί στους κατοίκους του Γέρμα. Όταν ωριμάζουν τα κράνα, κατά τους μήνες Σεπτέμβριο και Οκτώβριο, αρκετοί Γερμανιώτες και Γερμανιώτισσες βγαίνουν στην ύπαιθρο και τα συλλέγουν. Με αυτά οι χρυσοχέρες νοικοκυρές του χωριού παρασκευάζουν μαρμελάδες, λικέρ κ.ά.

Εφέτος, τον Σεπτέμβριο του 2013, ο Γερμανιώτης δάσκαλος Γιώργος Αλεξίου μετέβη δύο φορές στην περιοχή «Αμπέλι του Αχιλλέα Γκίνου», όπου υπάρχουν αρκετές κρανιές και μάζεψε την επιθυμητή ποσότητα κράνων. Φωτογραφίες απ’ αυτές τις επισκέψεις του στις κρανιές και από τη συγκομιδή των κράνων τους πλαισιώνουν το παρόν κείμενο.

ΕΠΙΜΕΤΡΟ. Στο διαδίκτυο αναφέρονται (και) τα κάτωθι για την κρανιά και τους καρπούς της:

Καρποφόρο κλαδί κρανιάς.

«Η Κρανιά ή και κρανειά (επιστημονική ονομασία Cornus) είναι φυλλοβόλο δέντρο (και θάμνος). Ανήκει στα αγγειόσπερμα, στην οικογένειας των Κρανειοειδών (Cornaceae). Χαρακτηρίζεται από πυκνό φύλλωμα. Τα άνθη της είναι κίτρινα με τέσσερα πέταλα. Οι καρποί της είναι σφαιρικοί με έντονο κόκκινο χρώμα και ξινή γεύση, ωριμάζουν στα τέλη Σεπτεμβρίου - αρχές Οκτωβρίου, είναι πλούσιοι σε αντιοξειδωτικά και χρησιμοποιούνται για παρασκευή πλήθους προϊόντων, μαρμελάδων κ.λπ.

Η κρανιά αναφέρεται πρώτη φορά από τον Όμηρο στην Οδύσσεια. Κατ’ αυτόν, η Κίρκη τάισε με καρπούς κρανιάς τον Οδυσσέα και το πλήρωμά του, για να τους μετατρέψει σε γουρούνια. Ο Παυσανίας αναφέρει ότι ο Δούρειος Ίππος φτιάχτηκε από ξύλο κρανιάς. Σύμφωνα με τον Θεόφραστο, το ξύλο της κρανιάς ήταν τόσο σκληρό όσο το κόκκαλο και χρησιμοποιήθηκε για να φτιαχτούν ακόντια. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, τα τόξα των Λυκίων ήταν φτιαγμένα από ξύλο κρανιάς.

Ο Γέρμας. Άποψή του απ΄ την περιοχή "Αμπέλι του Αχιλλέα".

Ώριμα κράνα σε δέντρο κρανιάς.

Καρποφόρος κλαδίσκος κρανιάς.

Ο Γιώργος Αλεξίου μαζεύει κράνα.

Η συλλεγείσα ποσότητα κράνων.

Τα ωραιότατα κράνα.

Φθινοπωρινά αγριολούλουδα δίπλα στις κρανιές.

Συλλογή τσάπουρνων (: καρπών μύρτιλου) στον Γέρμα Καστοριάς. Τετάρτη 25 Σεπτεμβρίου 2013.

Τσάπουρνα (μύρτιλα).

Η μεγάλη και υγρή κοιλάδα όπου βρίσκεται κτισμένο το χωριό «ο Γέρμας» Καστοριάς είναι κατάφυτη από αναρίθμητα είδη φυτών. Στα φυτά αυτά περιλαμβάνεται κι ένας μικρός θάμνος, που στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας φέρει την ονομασία «η τσαπουρνιά», ενώ σε άλλα μέρη της Ελλάδος ονομάζεται «το μύρτιλο».

Οι παλαιοί αγρότες και κτηνοτρόφοι του Γέρμα αγαπούσαν ιδιαίτερα τους καρπούς τής τσαπουρνιάς, τα λεγόμενα τσάπουρνα, και γι αυτό, όταν ωρίμαζαν οι εν λόγω καρποί, κατά τους μήνες Σεπτέμβριο και Οκτώβριο, πήγαιναν στα μέρη όπου ευδοκιμούσαν οι τσαπουρνιές και έτρωγαν τα τσάπουρνά τους επιτόπου ή τα συνέλεγαν και τα μετέφερναν στο σπίτι τους για να τα καταναλώσουν τα λοιπά μέλη τής οικογένειάς τους.

Σήμερα λίγοι κάτοικοι του Γέρμα συλλέγουν και καταναλώνουν τσάπουρνα, κυρίως οι άνω των 60 ετών που έχουν ανάλογα γευστικά βιώματα. Ένας εξ αυτών μετέβη την Τετάρτη 25 Σεπτεμβρίου 2013 στην περιοχή «Γεφύρι της Γιάζιας», όπου υπάρχουν κι ευδοκιμούν πάμπολλες τσαπουρνιές, μάζεψε αρκετά εκλεκτά τσάπουρνα και τράβηξε τις φωτογραφίες που συνοδεύουν το παρόν κείμενο.

Συλλεγέντα τσάπουρνα.

ΕΠΙΜΕΤΡΟ. Για τον θάμνο μύρτιλο (την τσαπουρνιά) και τον καρπό του, που ονομάζεται και αυτός μύρτιλο, αναφέρονται (και) τα εξής στο Διαδίκτυο:

«Το Μύρτιλο είναι φυτό πολυετές, θαμνοειδές, ύψους 60-90 εκατ., με πυκνές διακλαδώσεις και ημιδερματώδες φύλλωμα. Ανθοφορεί τους μήνες Μάιο - Ιούνιο με άσπρα - ροζ καμπανοειδή λουλούδια. Κάθε Φθινόπωρο τα φύλλα του παίρνουν ωραίες και έντονες πορφυρές αποχρώσεις. Τα φυτά μύρτιλα (οι τσαπουρνιές) παράγουν κατά τον Σεπτέμβριο - Οκτώβριο εδώδιμους καρπούς (τα μύρτιλα ή τσάπουρνα), που έχουν ελαφριά υπόξινη γεύση και είναι κατάλληλοι για παγωτά και γλυκά. Αναπαράγονται αγενώς, δηλαδή με την ανάπτυξη νέων βλαστών από τα ριζώματα των ώριμων φυτών».

Κλαδίσκοι τσαπουρνιάς με τσάπουρνα.

Πολύκαρπη τσαπουρνιά.

Σακούλα γεμάτη τσάπουρνα.

Ο Γέρμας. Φωτογραφία 25-9-2013.