Κέντρο Περιβάλλοντος Γέρμα: «Ο Γιάννακος» (Σάλβια η Ερυθρανθής) Το λουλούδι του Άι

Πίν.1. Ανθισμένα φυτά Γιάννακου
στον Γέρμα Καστοριάς.

Οι κάτοικοι του Γέρμα είναι, κατά γενική ομολογία, ευγενικοί και φιλόχριστοι άνθρωποι. Τιμούν και σέβονται όλους τους αγίους, ιδιαίτερα δε τον Ιωάννη τον Πρόδρομο. Σ’ αυτόν τον μεγάλο άγιο της Εκκλησίας μας έχουν αφιερώσει ένα ωραίο κι εύοσμο φυτό, που του δώσανε μάλιστα και το σεπτό όνομά του, το ονόμασαν Γιάννακο. Το φυτό αυτό εξετάζεται ακολούθως.

Ο Γιάννακος έχει την επιστημονική ονομασία Salvia sclarea (Σάλβια η Ερυθρανθής). Είναι ένα αρωματικό, φαρμακευτικό και μελισσοτροφικό φυτό, που ζει αρκετά χρόνια και ξεπερνάει σε ύψος το 1 μ. (είναι πόα). Έχει βλαστό όρθιο, τετραγωνικό και τριχωτό. Τα φύλλα του είναι έμμισχα πλατιά, χνουδωτά, και σταχτοπράσινα. Τα άνθη του βγαίνουν στην κορυφή των βλαστών ως μεγάλες ταξιανθίες, έχουν χρώμα «λευκό-ροζ-βιολετί» και είναι ιδιαιτέρως αρωματικά (Πίν. 1).

Στον Γέρμα ο Γιάννακος ανθίζει περί τα τέλη Ιουνίου, και πιο συγκεκριμένα, κατά το σύντομο χρονικό διάστημα που προηγείται κι έπεται της 24^ης αυτού του μήνα, εορτής του Γενεθλίου Ιωάννου του Προδρόμου. Αυτός είναι ο λόγος, που το αναφερόμενο φυτό αφιερώθηκε απ’ τους Γερμανιώτες στον Άι-Γιάννη τον Βαπτιστή κι έλαβε μάλιστα και το όνομά του (ονομάστηκε Γιάννακος).

Πίν. 2. Γερμανιώτικη εικόνα
του αγίου Ιωάννου Προδρόμου,
19ος αιών.

Κατά την προαναφερόμενη ημέρα του Γενέσιου του Προδρόμου, μερικές αγρότισσες του Γέρμα πηγαίνουν πρωί – πρωί στα κτήματά τους, βρίσκουν και κόβουν αρκετούς ανθισμένους βλαστούς Γιάννακου, μεταφέρουν μερικούς απ’ αυτούς στον ενοριακό ναό του χωριού και στολίζουν την εικόνα του Βαπτιστού (Πίν. 2). Τους υπόλοιπους βλαστούς τους τοποθετούν στο καντήλι και την εξώπορτα του σπιτιού τους, για να έχουν - και βεβαίως έχουν – την ευλογία και βοήθεια του Άι – Γιάννη Πρόδρομου.

Παλαιότερα, τα παιδιά του εν λόγω χωριού, αγόρια και κορίτσια, όταν έβοσκαν τ’ αρνάκια τους στην ύπαιθρο, μάζευαν άνθη του Γιάννακου, μαδούσαν τα πέταλά τους και κρατούσαν με προσοχή τη σφαιρική κάψα τους, διότι, με λίγη φαντασία, την «έβλεπαν» ως την κομμένη σεπτή κεφαλή του Προδρόμου σε σμίκρυνση (Πίν. 3).

Σημειώσεις:

1) Τον Γιάννακο οι ανύπαντρες γυναίκες διαφόρων άλλων περιοχών της Ελλάδος τον αποκαλούν, κατ’ αντιστοιχία, «Γιαννάκι», «Αϊγιάννη» και «Γοργογιάννη» και τον χρησιμοποιούν την ημέρα του Άι-Γιάννη (24 Ιουνίου) στο έθιμο του Κλήδονα, στολίζοντας μ’ αυτόν το ανάλογο μεταλλικό δοχείο. Στον Γέρμα δεν τελείται το εν λόγω έθιμο.