Παιδικό "δρώμενο" στον Γέρμα του παλαιού καιρού: "Χελώνα, φίλησέ με το ποδάρι".

Λαογραφία

Χελώνα (γκαχιλώνα)

Στους αγρούς, στα λιβάδια και στα δάση του Γέρμα Καστοριάς διαβιούν πολλές χελώνες τις οποίες οι κάτοικοί του ονομάζουν "γκαχιλώνες" (‹ γης + χελώνες (;)). Παράλληλα, στα δυο μικρά ποτάμια του χωριού και στην όμορφη λίμνη της Γιάζιας ζουν και κολυμπούν μαζί με τα βατράχια, τις βίδρες και τα ψάρια τους και αρκετές νεροχελώνες.

Την παλαιά εποχή κι έως το έτος 1965 περίπου, όλα σχεδόν τα μικρά παιδιά του Γέρμα, αγόρια και κορίτσια, έβγαιναν κατά τους καλοκαιρινούς μήνες στην ύπαιθρό του και βοσκούσαν τα λίγα αρνιά και κατσίκια της φτωχής οικογένειάς τους. Κατά τη ζωή τους εκεί συναντούσαν πολλές χελώνες κι έπαιζαν και διασκέδαζαν μ’ αυτές, παρά τη σχετική απαγόρευση των γονέων τους, που είχε ως ακολούθως:

«Να μη παίζετε με τις γκαχιλώνες και τις νεροχιλώνες και να μη πιάνετε τ’ αβγά τους, γιατί θα βγάλετε στο λαιμό σας χιλωνίτσες (= χελώνια ή χοιράδες)!».

Γκαχιλώνα, φίλησέ με το ποδάρ'.
Σύνθεση Γ.Τ.Α.

Τα παιδιά όμως αγνοούσαν συνήθως την αναφερόμενη υπόδειξη – συμβουλή των γονιών τους κι έκαναν τα εξής: Κάθε φορά που συναντούσαν κάποια χελώνα, ένα απ’ τα παιδιά έβαζε το πόδι του μπροστά της κι αμέσως αυτή μάζευε φοβισμένη το κεφάλι μέσα στο καβούκι της. Τότε το παιδί άρχιζε να λέει αρκετές φορές με τραγουδιστή φωνή την παρακάτω φράση:

"Γλαχιλώνα, γκαχιλώνα, φίλτσέμι του πουδάρ’".

(= χελώνα, χελώνα, φίλησέ με (μου) το ποδάρι).

Η χελώνα μετά από μερικά λεπτά ξεθάρρευε, έβγαζε αργά-αργά το κεφάλι της για να ιδεί τι συνέβαινε γύρω της και ακουμπούσε αναγκαστικά το στόμα της στο πόδι του παιδιού σαν να το φιλούσε. Όταν γινόταν αυτό, το αναφερόμενο παιδί και οι παρευρισκόμενοι φίλοι του ενθουσιάζονταν και φώναζαν, "το φίλτσι, το φίλτσι" (= το φίλησε, το φίλησε) και γελούσαν δυνατά.

Το "φίλημα" του ποδαριού απ’ τη χελώνα γινόταν αρκετές φορές, μέχρι να βαρεθούν τα παιδιά και να την αφήσουν ελεύθερη να φύγει και να κρυφτεί στα κοντινά χόρτα.

Παροιμιώδεις φράσεις Γερμανιωτών

1.       Ανάγκαζε (= βιάσου, κάνε γρήγορα), σαν γκαχιλώνα περπατάς.

2.       Να πλένετε συχνά τα χέρια σας, γιατί θα γίνουν σαν το λαιμό και τα ποδάρια της γκαχιλώνας.

3.       Αυτός κάνει σαν τον γκαχιλωνά, έμ γ.μ.., εμ σκούζει (: Λέγεται για έναν άντρα, που αντί να χαρεί για κάποιο ευχάριστο συμβάν, αυτός διαμαρτύρεται και φωνασκεί).

4.       Βγάνει το κεφάλι της  απ’ το παραθύρ’ σαν γκαχιλώνα.

Άποψη του Γέρμα απ' τον βιότοπο
της δενδρομολόχας, περιοχή Αμάραντος.

Γκαχιλώνα, φίλτσέμι του πουδάρ' (!)

Η  Χ Ε Λ Ω Ν Α (Ποίημα)

Είμαι η χελώνα και παντού

σ όλης της γης τα μέρη

με βλέπουν και με συμπαθούν

καθένας σας το ξέρει

Πως είμαι κι αργοκίνητη

σαν τον λαγό δεν τρέχω

μα τον ενίκησα γιατί

αναπαμό δεν έχω

Κι εκείνος εσταμάτησε

“αργή  ’ναι δεν νικάει”

εσκέφτηκε και κάθισε

μόνος χαζολογάει

Ειμ’ ή χελώνα με σκληρό

στην πλάτη μου σκαφίδι

δεν έχω δόντια δεν μασώ

τα χόρτα το γρασίδι

Γιατί με πρασινάδα ζω

κι αυγά γεννώ στο χώμα

και μοναχά τους τα παιδιά

ανοίγουνε το στόμα

Με ξέρουν και με συμπαθούν

σ΄ όλα της γης τα πλάτη

θαυμάζουν το καβούκι μου

που κουβαλώ στην πλάτη

Στα χρόνια τα πολύ παλιά

πήραν το καύκαλό μου

και λύρα κατασκεύασαν

το πρώτο έγχορδο μου

(Το ποίημα είναι του "Αλκμάν". Ελήφθη απ’ το Διαδίκτυο).

Ένα χαριτωμένο χελωνάκι.

Εκκολαυμένα αβγά χελώνας (τσόφλια)

Ζιάμπα ή ξηρκός μπάκακας (: βάτραχος της ξηράς)

Νεροχελώνα.
Η φωτογραφία ελήφθη απ΄το Διαδίκτυο.

Χοντρή χελώνα ή αλλιώς "μπράσκα"

Παράσταση χελώνας
σε αρχαιοελληνικό νόμισμα.

Αρχαιοελληνική λύρα
φτιαγμένη από καύκαλο χελώνας

"Γκαχιλουνάς κυνηγάει γκαχιλώνα"